Phú Xuyên là huyện nằm ở cửa ngõ phía Nam thành phố Hà Nội, có 3 tuyến đường chạy qua: đường sắt Bắc - Nam, quốc lộ 1A và đường thủy sông Hồng, tạo điều kiện phát triển thương mại giữa thủ đô Hà Nội với thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam.

Trụ sở: HĐND - UBND huyện Phú Xuyên
Thông tin chung
- Đơn vị: Quận ủy-HĐND-UBND huyện Phú Xuyên
- Địa chỉ: Thị trấn Phú Xuyên, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội
- Số điện thoại: (024) 33854258; Email: vanthu_phuxuyen@hanoi.gov.vn
- Diện tích: 17.110,4ha.
- Dân số: khoảng 191.169 người.
- Các đơn vị hành chính huyện gồm 2 thị trấn và 26 xã: Thị trấn: Phú Xuyên, Phú Minh; Các xã: Bạch Hạ, Châu Can, Chuyên Mỹ, Đại Thắng, Đại Xuyên, Hoàng Long, Hồng Minh, Hồng Thái, Khai Thái, Minh Tân, Nam Phong, Nam Triều, Phú Túc, Phú Yên, Phúc Tiến, Phượng Dực, Quang Lãng, Quang Trung, Sơn Hà, Tân Dân, Thụy Phú, Tri Thủy, Tri Trung, Văn Hoàng, Văn Nhân, Vân Từ.
- Về địa lý, phía Bắc giáp huyện Thường Tín và Thanh Oai, thành phố Hà Nội; phía Nam giáp huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam; phía Đông giáp sông Hồng và huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên; phía Tây giáp huyện Ứng Hòa, thành phố Hà Nội.
Lịch sử hình thành
Phú Xuyên có vinh hạnh được sinh ra trong cái nôi của nền văn minh Đồng bằng sông Hồng. Vùng đất cổ xứ Đoài, trấn Sơn Nam xưa. Đời Trần, huyện có tên là Phù Lưu, vào thời Lê sơ đổi thành Phù Vân, sau lại đổi thành Phù Nguyên. Đến đời nhà Mạc, vì kỵ húy vua Mạc Phúc Nguyên nên đã đổi thành Phú Xuyên.
Năm 1888, tỉnh Cầu Đơ (sau này là Hà Đông) được thành lập, huyện Phú Xuyên được cắt sang thuộc tỉnh Hà Đông. Khi Hà Đông sáp nhập với Sơn Tây, Phú Xuyên thành tỉnh Hà Tây, sau đó khi Hà Tây sáp nhập với Hòa Bình thì Phú Xuyên thuộc Hà Sơn Bình. Khi đó, huyện Phú Xuyên gồm có 27 xã: Bạch Hạ, Châu Can, Chuyên Mỹ, Đại Thắng, Đại Xuyên, Hoàng Long, Hồng Minh, Hồng Thái, Khai Thái, Liên Hòa, Minh Tân, Nam Phong, Nam Triều, Phú Túc, Phú Yên, Phúc Tiến, Phượng Dực, Quang Lãng, Quang Trung, Sơn Hà, Tân Dân, Thụy Phú, Tri Thủy, Tri Trung, Văn Hoàng, Văn Nhân, Vân Từ.
Ngày 6/9/1986, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định 103-HĐBT về việc thành lập một số thị trấn của các huyện Lương Sơn, Phú Xuyên thuộc tỉnh Hà Sơn Bình. Theo Quyết định, giải thể xã Liên Hoà để thành lập thị trấn Phú Xuyên (thị trấn huyện lỵ huyện Phú Xuyên) có tổng diện tích tự nhiên là 685 hécta với 8.077 nhân khẩu. Và thành lập thị trấn Phú Minh (thị trấn công nghiệp) trên cơ sở thôn Nhố Tống và xóm trại của thôn Văn Minh thuộc xã Văn Nhân, có tổng diện tích tự nhiên là 73 hécta với với 6.448 nhân khẩu. Từ đó, huyện có 2 thị trấn và 26 xã.
Ngày 29/5/2008, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 15/2008/QH12 về việc điều chỉnh địa giới hành chính thành phố Hà Nội và một số tỉnh có liên quan. Theo Nghị quyết, hợp nhất toàn bộ diện tích tự nhiên là 219.341,11ha và dân số hiện tại là 2.568.007 người của tỉnh Hà Tây vào thành phố Hà Nội. Huyện Phú Xuyên trực thuộc thành phố Hà Nội quản lý, huyện gồm 2 thị trấn và 26 xã, giữ ổn định cho đến nay.
Văn hóa và di tích lịch sử
Phú Xuyên là huyện có truyền thống lịch sử, văn hoá, cách mạng, ở đó còn lưu giữ được nhiều di tích từ thời kỳ tiền - sơ sử đến các di tích của các thời lịch sử sau này. Theo danh mục các di tích đã xếp hạng của tỉnh Hà Tây (cũ) và của thành phố Hà Nội, tính đến tháng 12/2015, toàn huyện có 413 di tích lịch sử, văn hóa với các loại di tích đa dạng như: Đình, chùa, đền, miếu, cổng làng, văn chỉ, quán, di tích cách mạng, nhà thờ danh nhân, nhà thờ đạo Thiên Chúa giáo… Trong đó có 112 di tích đã được xếp hạng, với 38 di tích cấp Quốc gia, 74 di tích cấp tỉnh/thành phố, các di tích còn lại đang tiếp tục làm hồ sơ đề nghị các cấp khảo cứu xếp hạng.

Đình Giẽ Hạ, xã Phú Yên, huyện Phú Xuyên, Hà Nội
Qua nghiên cứu kết quả tình hình xếp hạng di tích cho thấy, ở huyện Phú Xuyên có nhiều di tích kiến trúc nghệ thuật, tiêu biểu như: Đình Lạt Dương, Đình Hạ Diên Trang, Đền Nam Phú, Đình - chùa Cát Bi, Đình Giẽ Thượng, Chùa Sảo Thượng, Đền Thanh Xuyên, Đình Giẽ Hạ, Chùa Phú Đôi, Đình Hòa Mỹ, Đền Bà Ả Lanh, Chùa Đa Chất, Đình Phượng Vũ... Đặc biệt, Đình Giẽ Hạ có kiến trúc đời Lê Chính Hòa năm 1686, đã được xếp hạng cấp Quốc gia (Giáo sư sử học Trần Quốc Vượng đã ghi trong cuốn “Theo dòng lịch sử” NXB-VHTT-Hà Nội-1999, trang 374 rằng: “Đình Giẽ Hạ cực kỳ hoành tráng và hiếm quý. Một trong mười ngôi đình còn sót lại đến nay”. Rồi bia chùa Diên Phúc, 4 bia đá thời Lê ở cổng đình Giẽ Hạ, trong đó có bia Lê Phúc Thái năm 1647 - đứng trên lưng rùa, giống như 82 bia đá ở Văn Miếu.
Ngoài ra, trong kho tàng Di sản Văn hóa của huyện Phú Xuyên, không thể không kể đến những lễ hội cổ truyền nổi tiếng như: Hội vật cầu, hội Đánh gậy ở Thượng Liễu (xã Tân Dân), hội chạy lợn ở Trại Diền (xã Hồng Thái), hội rước nước ở Cát Bi (xã Thụy Phú)... Về phương diện văn hóa phi vật thể, nhân dân Phú Xuyên còn lưu giữ được: “Hò Cửa Đình và múa hát Bài Bông” ở làng Phú Nhiêu (xã Quang Trung); hát Ca Trù ở thôn Chanh Thôn (xã Văn Nhân) và Nghề nặn Tò he ở thôn Xuân La (xã Phượng Dực). Các làng nghề truyền thống như: Khảm trai - Sơn mài xã Chuyên Mỹ có từ thế kỷ XI; nghề Giầy da - xã Phú Yên, nghề đan Cỏ tế - xã Phú Túc, nghề mộc ở xã Tân Dân, nghề may mặc (may Complet) ở xã Vân Từ... Trải qua bao năm tháng, người dân Phú Xuyên không tiếc công sức tiền của tu bổ những công trình văn hóa, tìm kiếm các nghệ nhân mời về truyền dạy cho lớp trẻ những điệu múa, những lời ca ngọt ngào, đằm thắm mà tổ tiên đã để lại. Phú Xuyên đang ngày càng phát triển, nhưng những giá trị văn hóa, những nét đẹp truyền thống không vì thế mà bị mất đi, các làng nghề chính là nơi lưu giữ những tầng lớp văn hóa, những giá trị nhân văn lâu đời. Phú Xuyên xứng đáng là một điểm đến trong bản đồ du lịch Thủ đô.
Ngày nay, thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng lãnh đạo, hơn lúc nào hết, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Phú Xuyên phát huy sức mạnh của tinh thần đoàn kết cùng với những tiềm năng, thế mạnh của mình, thực hiện sáng tạo nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, nỗ lực phấn đấu khắc phục vượt qua mọi khó khăn, thử thách, quyết tâm thực hiện thắng lợi các mục tiêu, xây dựng huyện Phú Xuyên ngày càng giàu đẹp, văn minh.
(Theo hanoi.gov.vn, 12/10/2017)